LEDWisdom olarak bitki zararlıları yazı serimize mantar sivrisinekleri(fungus gnat) ile devam ediyoruz. Mantar sivrisinekleri, küçük meyve sinekleri gibi görünen, koyu renkli, kısa ömürlü sivrisineklerdir. Eğer bitkileriniz istila altındaysa, dikkatle baktığınızda sivrisineklerin toprak yüzeyinde dolaştıklarını görebilirsiniz. Sivrisinek mantarları diğer bazı zararlıların aksine toprakta yaşarken bitkilerinizin yaprakları veya çiçekleriyle pek ilgilenmezler. Bunun yerine toprak altına yerleştirdikleri yumurtalardan çıkan fungus gnat larvaları erişkin hale gelebilmek için bitkinizin kökleriyle beslenir ve onlara zarar verirler. Kök sistemi sağlıklı büyüme için kritik olduğundan, bir mantar sivrisineği istilası yıkıcı sonuçlar doğurabilir. LEDWisdom olarak bu yazımızda mantar sivrisineklerinden kurtulabilmeniz için birçok çözüm paylaşacağız.
Mantar sivrisinekleri, neredeyse her zaman yetiştirme odanızdaki nemli koşulların bir göstergesidir ve genellikle bitkiler aşırı sulandığında ortaya çıkar. Ortaya çıktıktan sonra farkedilmeleri güç olduğu için problem kalıcı nitelik kazanabilir.
Mantar sivrisinekleri gelişimleri esnasında dört fazdan geçer; yumurta, larva, pupa ve yetişkin. Uygun sıcak ve nemli koşullarda, yetişkin dişiler toprağa yüzlerce yumurta bırakır. Larvalar yaklaşık iki hafta beslenir ve ardından toprak yüzeyinin yakınında pupa olur. Pupa aşamasında 3-7 gün sonra, yetişkin sivrisinekler ortaya çıkar ve yaklaşık sekiz gün yaşarlar. Yetişkin sivrisineklerin yumurtalardan gelişmesi yaklaşık 3-4 hafta sürer. Yani problemden kurtulsanız bile sonraki 3-4 hafta boyunca sivrisinek görmediğinizden emin olmanız gerekir.
Mantar sporları neredeyse her zaman çevremizde olduğu için, sivrisineklerin çoğalmak için ihtiyaç duyduğu tüm koşullar su ve organik maddelerdir. Yapı ve bahçe marketlerden satın alınan bitki yetiştirme medyaları doğru sterilize edilmemiş veya uygun biçimde muhafaza edilmemişlerse, içlerinde mantar sivrisineği yumurtaları bulunuyor olabilir.
Mantar sivrisineklerinin en sevdikleri yiyecek bitkilerinizin köklerini değildir. Öncelikli olarak toprakta oluşan mantar kütlelerini ve çürüyen maddeleri yemeyi tercih ederler. Ancak topraktaki organik madde tükendiğinde bitkileriniz için sorun oluşturmaya başlarlar. Bu durumda, mantar sivrisinek larvaları kök kıllarını ve hassas bitki köklerini yer ve onlara zarar verir.
Bitkilerimizi beslerken kullandığımız gübreler organik olabilir ve bu gübreleri sürekli uygulayacağımız için fungus gnat larvaları bitkilerinizin köklerine zarar vermeyebilirler. Ancak probleme müdahale edilmezse sivrisineklerin ve dolayısıyla larvalarının sayısı ciddi miktarda artacağı için bitkinizde kalıcı ve büyük hasarlar oluşabilir.
Mantar sivrisinek istilası esnasında kökler zarar gördüğünde, bitkiler sarı yapraklar, solma, lekelenme ve sarkma gibi çeşitli hastalık belirtileri gösterebilir. Doğru pH'a ve uygun besin maddelerine rağmen besin eksikliklerinin belirtileri (hastalıklı büyüme, yaprakta renk bozulması, vb.) ortaya çıkabilir. Fideler zayıflar, devrilir, söner veya ölebilir. Yavaşlayan büyüme ve düşük verim gözlemlenir.
Bir mantar sivrisineği istilasının teşhis edilmesi nispeten kolaydır. Mantar sivrisinekleri çok küçüktür, ancak bitkilerinize yeteri kadar yaklaşırsanız onları görebilirsiniz. Bu istilayı teşhis etmek için birkaç yöntem listeleyebiliriz;
• Bitkilerinizin etrafındaki toprakta sürünen veya zıplayan minik sinekler olup olmadığını gözlemlemek.
• Çok küçük oldukları ve toprakta gizlenmiş olabilecekleri için fark edilmeleri kolay olmayan, toprakta kıpırdanan beyaz kurtçukları mercek yardımıyla kontrol etmek.
• Soluk yapraklar, lekeler, yapraklar üzerindeki kahverengi kenarlar ve sarkıklık dahil açıklanamayan nice başka semptom sivrisineklere işaret edebileceğinden ve ve bu semptomlar başka bitki sorunları ve hastalıklarında oldukları şekillerde kendilerini gösterebileceklerinden yanlış müdahaleye sebep olabilir. Bu sebeple istila yaşanmadan gereken bütün önlemleri almak istiladan korunmak için en etkili yöntemdir.
Konuya başka bir açıdan yaklaşmamız gerekirse, mantar sivrisinekleri sulama rutininizle ilgili sorunlar konusunda sizi uyaracağı için faydalı bilgiler öğrenmenizi sağlayabilir. Ortaya çıktıklarında bunun nedeni çoğu zaman bitkilerinizin aşırı sulanmasıdır. Bütün yetiştirme medyaları için geçerli olan çözüm listemize ilerleyelim.
• Daha seyrek sulama
Yapmanız gereken ilk ve en önemli şey, sulama rutininizi yeniden düzenlemektir. Yetiştirme medyanız toprak ise sulamalar arasında toprağın tamamen kurumasına izin verin. Çoğu zaman, bunu yaparsanız, mantar sivrisinek sorunu kendiliğinden kaybolacaktır. Ne kadar sık sulama yapacağınızdan emin değilseniz, saksıyı kaldırarak son suladığınızda sahip olduğu ağırlığına kıyasla çok daha hafifleyip hafiflemediğini kontrol edebililirsiniz.
• Sarı yapışkan tuzaklar
Bahçe dükkanından sarı yapışkan tuzaklar alın ve bitkilerinizin etrafına yerleştirin. Bu tuzaklar, onlara yapışacak olan mantar sivrisineklerini çeker. Sarı tuzaklarla ilgili unutulmaması gereken ise bu tuzakların tek başına bir istilayı tamamen ortadan kaldırmayacağı gerçeğidir. Ancak, bu tuzaklar (hala) mantar sivrisineklerinin bitki yetiştirme kabininizde veya alanınızda bulunup bulunmadıklarının iyi bir göstergesidir ve erişkin sivrisineklerin avlanması konusunda etkili araçlardır.
• Neem yağı
Bir haşere istilasına sahipseniz, kimyasal böcek ilaçları konusunda aşırıya kaçmanıza gerek yoktur. Neem yağı, istilanızın kontrol altına alınmasına yardımcı olabilir. Aynı zamanda önleyici bir önlem olarak da iyidir. Larvaları yok etmek için toprağınızın üst tabakasına uygulayabilirsiniz. Kesin çözüm olarak gösterilmez fakat doğal bir çözüm olduğu için önleyici olarak tercih edilebilir.
• Toprak yüzeyine hava üfleyin
Toprağınıza nazikçe hava üfleyen basit bir fanın birçok avantajı vardır. Böcekler için zemine iniş yapmayı zorlaştırmak bunlardan biridir. Ayrıca sivrisinekleri ortadan kaldırmak için toprak yüzeyinin daha hızlı kurumasına yardımcı olacaktır.
• Toprağa malç uygulayın
Mantar sivrisinekleri toprakta yaşadığı ve ürediği için toprağa giriş ve çıkışlarını zorlaştırmak adına bitki yetiştirme medyanızın üzerini kum, çakıl veya perlit ile kaplayabilirsiniz. Bununla birlikte, toprağı örtmek medyanın kuruluğunu göz ile kontrol etme imkanını ortadan kaldıracağı için pratik olmayabilir. Malç naylonu ile yapılacak bir uygulama ise bitki yetiştirme medyanıza hava girişini engelleyeceği için küf oluşumuna sebep olabilir. Bu sebeple hava geçiren maddeler kullanılarak malç uygulanmalıdır.
• BT bakterileri
Usta yetiştiriciler arasında, tırtıllardan kurtulmak için Bacillus thuringiensis bakterisi yaygın bir çözümdür. Bu bakterilerin mantar sivrisineklerinde işe yarayan bir çeşidi de vardır ve Bacillus thuringiensis israelensis olarak bilinir. Sadece su ekleyerek uygulamak yeterlidir.
• Toprağınızı sterilize edin
Bazı durumlarda, örneğin toprakta zaten böcek larvası veya yumurtası mevcut olan bir durumda böceklerin ortaya çıkmasını engelleyemezsiniz. Güvenli tarafta olmak için toprağınızı sterilize edebilirsiniz. Fırın tepsisi gibi düz bir kaba biraz toprak koyduktan sonra folyo ile kapatın. Fırında 82–93 ° C'de en az 30 dakika pişirin. Toprağın hazır olmasını beklerken saksılarınızın ve yetiştirme alanınızın temizliğiyle ilgilenebilirsiniz. Bu şekilde, her türlü hastalık, mantar ve haşere istilası riskini en aza indirebilirsiniz.
Yukarıda listelediğimiz metodlar arasında kesin sonuç vermekte olan tek yöntem BT bakterileri kullanmaktır fakat bakteri yatakları veya toz formda bakteriler kullanmak her zaman ekonomik ve erişebilir olmaz. Bu sebeple bakteri kullanımı haricinde bahsettiğimiz diğer yöntemleri birleştirerek sivrisinek problemini kesin olarak önlemek için kullandığımız, tüm bitki yetiştirme medyaları için geçerli olan uygulamamızı sizlerle paylaşıyoruz;
- Kullanacağınız saksıları büyüterek daha büyük bitkiler elde etmeye çalışmak yerine daha küçük saksılarda budanmış ve birbirine girmeyen daha fazla sayıda bitki ile çalışın.
- Kumaş saksılar tercih edin. Saksınızın yüzeyini bitkiniz büyüyene kadar sadece 1-2 santimetrelik perlit tabakasıyla kaplayın ve fide bitki halini alana kadar yüzeyden sulamaya devam edin. Sivrisinek problemi artmaktaysa sulama sonrası perlit tabakasına neem oil karışımı spreyleyin veya sonraki maddelerde bahsedeceğimiz tabladan sulama yöntemini kullanın.
- Sarı tuzaklar kullanın. Sarı tuzaklarda yakaladığınız sineklerin sayısı arttıkça tuzakların sayısını arttırın. Bu yöntemler bitkiniz büyürken sivrisinek probleminin kontrol altında tutulmasına yardım edecektir.
- Tabladan sulama yapın. Mantar sivrisinekleri toprakta yaşadıkları ve üredikleri için ancak toprağa giriş ve çıkışları engellenebilirse üreme döngüleri bozulacaktır ve yetiştirme alanınızdan kaybolacaklardır. Perlit veya çakıl ile malçlama ufak boyuttaki istilalar için çözüm olabilir fakat her istilada kesin çözüm sunmayabilir. Yetiştirme alanınızın çevresini sürekli ilaçlamak, yetiştirme alanınızın içini sürekli dezenfekte etmek sorun yaşama ihtimalinizi büyük ölçüde azaltacaktır. Tabladan sulama yaptığınızda malç uygulamanızda kullandığınız malzemenin yüzeyi sürekli kuru kalacaktır ve uygulama verimi artacaktır.
- Diatomlu Toprak (diatomaceous earth) kullanın. Tabladan sulama malç tabakanızı kuru bırakacaktır. Kullandığınız 2cm perlit tabakasının üzerine serpilecek 0.2-0.5 cm kalınlığındaki diatomlu toprak sayesinde erişkin sivrisinekler toprağa yumurta bırakmak üzere iniş yaptıklarında mikron ölçeğindeki diatomlu toprak üzerlerine yapışacak ve onları dehidre ederek yok edecektir. Benzer şekilde topraktan dışarı çıkmaya çalışan veya yüzeyde dolaşan pupalar ve larvalar da yok olacaklardır. Diatomlu toprak ve perlit tabakası sürekli kuru tutulursa, sivrisinek problemi yaşama ihtimaliniz kalmayacaktır. Küçük saksılardan büyük saksılara aktarım yaparken sürekli üst tabaka yenilenmelidir. Alttan sulama yapmak, sivrisinek problemi yaşayanların bakteri ürünlerine erişimi olmadığı durumlarda kullanabilecekleri tek diğer alternatif çözümü mümkün kılan bir yöntemdir.
Sivrisinekler çok inatçıdır ve bahsettiğimiz üzere onlardan kurtulmanın az yolu vardır. LEDWisdom olarak sivrisinek problemlerinden kurtulabilmenize yardımcı olmak üzere test seralarımızda kullandığımız yöntemleri sizlerle paylaştık. Sıradaki yazımızda kırmızı örümcekler(spider mites) üzerine yine benzer bir şekilde teşhis ve çözüm önerilerimizi bulabilirsiniz. Yazımız yayınlandığında haberdar olmak istiyorsanız sitemize abone olabilirsiniz.